Trouw – 26 maart 2025
Een 16-jarig meisje heeft tijdens belangrijke toetsen al een paar keer black-out gehad. Hoe kun je dat voorkomen, zeker met de eindexamens in zicht?
Ze doet echt goed haar best. Tenminste, dat denken haar ouders. Als ze hun dochter in 5 havo overhoren, lijkt ze de stof te beheersen. Maar als ze bij een belangrijke toets zit, weet ze opeens niets meer. Haar cijfers laten dan ook te wensen over. “Dat wordt dus nog spannend”, vreest haar vader. “Zeker met de eindexamens binnenkort. Het lijkt wel of ze steeds meer last van faalangst heeft, hoe kunnen we haar het beste helpen?”
Gezonde spanning zorgt ervoor dat je net iets meer aandacht en energie kunt opbrengen. Dat kan dat zetje geven om een belangrijke toets of het examen wél goed te maken. Maar stress wordt lastig als het je onzeker of angstig maakt. Door te veel stress ga je meer fouten maken en het kan zelfs verlammend werken, zo beschrijft het Nederlands Jeugdinstituut (NJi).
“Ik weet niks meer en straks heb ik een dikke onvoldoende. Het zijn geen helpende gedachten”, zegt Mariette Dietz, jongerencoach en auteur van Versla je faalangst. Zo’n gevoel moet je dus zien te voorkomen. Dat begint al ruim voor de toets.
Meer dan je best kun je niet doen
Een goede manier om stress de baas te blijven, is volgens het NJi om realistische doelen te stellen. Als ouder moedig je je kind uiteraard aan om zich goed voor te bereiden, maar leg niet te veel druk op. Elk kind heeft een eigen tempo en eigen capaciteiten. Maak er niet iets enorm groots van.
Ga als ouder vooral niet mee lopen stressen. Dietz: “Je kunt je kind niet geruststellen als jij zelf heel gespannen bent. Adem samen een paar keer rustig in en uit, en realiseer je dat niet alles afhangt van deze ene toets of dit ene examen. Meer dan je best kun je niet doen.”
En zelfs al heeft je kind zijn of haar best níet gedaan: benadruk dat niet steeds rondom de toetsen. Het zal alleen maar averechts werken. “Blijf je kind steunen en vertrouwen geven. Evalueren wat er beter had gekund in de voorbereiding komt achteraf wel”, zegt Dietz.
Jongeren kunnen ineffectief leren
Dietz is niet per se voorstander van overhoren door ouders. “Je weet niet op welke manier er getoetst wordt. Je kunt wel de parate kennis overhoren om je kind wat zelfvertrouwen te geven, maar vragen over verbanden zijn vaak al een stuk lastiger. Je kunt je kind beter adviseren om oude examens of opdrachten te oefenen, dat is een betere voorbereiding.”
Ouders kunnen hun kind helpen met het aanleren van een goede leerstrategie. Al moet je daar niet de avond voor een belangrijke toetsweek mee aankomen. “Jongeren zitten soms urenlang met hun neus in de boeken ontzettend ineffectief te leren”, weet Dietz. “Ze lezen de tekst door, maar nemen de stof niet echt op. Of ze stampen iets in hun hoofd wat ze eigenlijk helemaal niet begrijpen. Dan schiet het niet op.”
Relaxen in een warm bad
Wat werkt dan wel? Goed plannen, bijblijven met het huiswerk, zelf oefeningen of proefexamens maken en goed nakijken en nog een keer doornemen wat je fout had gedaan. Ouders kunnen hun kind helpen met plannen en grip houden op wat er allemaal moet gebeuren, aldus het NJi.
Sommige scholieren hebben écht last van faalangst of een black-out, maar vaker komen scholieren er tijdens de toetsweek achter dat ze zich eigenlijk helemaal niet zo goed hebben voorbereid of te laat zijn begonnen. En dan is er plotseling stress in de tent. “Het is belangrijk om dan toch de rust te bewaren. Ga samen de hond uitlaten of laat je kind relaxen in een warm bad”, zegt Dietz. De hele nacht doorbikkelen raadt zij niet aan. “Dan wordt het brein geklutst wakker en is de kans op een black-out alleen maar groter.”